Waterwinning duurzaam combineren

Laatste nieuws

Laatste nieuws

06 jun, 15:16 •

Lancering webpagina “Waterwinst, waterwinning duurzaam combineren” op BTO-dag

03 mrt, 15:49 •

Webpagina klaar voor BTO-bijeenkomst 10-3-2016

Drinkwaterwinning

Het drinkwaterbedrijf onttrekt water uit het grond- of oppervlaktewatersysteem om er drinkwater van te maken.

Locatie

waterbedrijven

bron: VEWIN

In Nederland zijn 10 waterleidingbedrijven actief. De bedrijven worden vertegenwoordigd door de Vewin.

Belang

Drinkwaterbedrijven zijn sterk plaatsgebonden. Vanuit de drinkwaterproductiebedrijven loopt een ondergronds leidingnet dat is gedimensioneerd op verdeling naar de gebruikers. De aanleg van puttenvelden, inlaatpunten, waterproductiebedrijven, leidingnetten en monitorsystemen is kostbaar en vergt een zorgvuldige planologische inpassing. Aanpassingen aan drinkwaterproductiebedrijven en het leidingnet zijn dan ook investeringen die voor tientallen jaren gedaan worden. Drinkwaterbedrijven hebben daarom behoefte aan zekerheid voor de lange termijn.

Drinkwaterbedrijven willen kwalitatief goed water kunnen onttrekken – nu en in de toekomst –met acceptabele effecten op de omgeving en een zo laag mogelijke zuiveringsinspanning. Lokale factoren bepalen sterk welke bron voor drinkwater en welke wintechniek het best kan worden ingezet.

Drinkwaterbedrijven dienen te voldoen aan hun wettelijke taken: het produceren van drinkwater van onberispelijke en smaakvolle kwaliteit, met een grote leveringszekerheid, tegen maatschappelijk verantwoorde kosten.  Gezamenlijk leveren de tien Nederlandse drinkwaterbedrijven aan ruim 7.5 miljoen adressen (Vewin, 2012). De bron voor het drinkwater bestaat uit grondwater dat meestal met putten wordt onttrokken uit de ondergrond, of uit oppervlaktewater dat wordt ingenomen uit rivieren, kanalen, meren of beken.

Waterwingebied_web

Naar duurzaamheid

Om de kwaliteit van de grondstof voor drinkwater, het grond- en oppervlaktewater, te beschermen, moet zorgvuldig afgewogen worden welke activiteiten in de grondwaterbeschermingsgebieden mogelijk zijn. Natuur vormt een bescherming tegen veel verontreinigingen en veel pompstations zijn dan ook in of nabij natuurgebied aangelegd. Daarnaast hebben de drinkwaterbedrijven terreinen binnen het waterwingebied of grondwaterbeschermingsgebied steeds meer in beheer genomen als natuurgebied. De duinwaterbedrijven beheren al decennia lang grote delen van het Hollands duingebied en werken aan behoud en herstel van natte duinvalleien. In de praktijk kan op veel plaatsen drinkwaterwinning prima samen gaan met andere functies zoals de prachtige natuurgebieden in de duinen van Nederland laten zien.

In de afgelopen decennia ontstond er een toenemend besef dat grondwaterwinning kan leiden tot verdroging van natuurwaarden in natuurreservaten en het landelijk gebied. En de bescherming rond waterwinningen kan belemmeringen opleveren voor andere functies. Daardoor werd het lastiger geschikte locaties te vinden voor nieuwe grondwaterwinningen. Daarbij kwam, dat de kwaliteit van de bronnen, grond- en oppervlaktewater in toenemende mate werden beïnvloed door maatschappelijke activiteiten. Dit dwong de waterleidingbedrijven ertoe steeds geavanceerdere analysetechnieken te ontwikkelen voor het opsporen van eventuele verontreinigingen en om steeds ingewikkelder zuiveringstechnieken te gebruiken voor het produceren van drinkwater. Dit leidt tot steeds hogere kosten, die uiteindelijk aan de consument worden doorberekend. In aansluiting en aanvulling op het landelijk milieubeleid hebben de waterleidingbedrijven in 1991 het VEWIN-milieuplan opgesteld. In dit plan werden oplossingsrichtingen aangegeven voor de milieuproblemen, waarmee waterleidingbedrijven geconfronteerd werden en worden. Dit plan vormde een startpunt voor de volgende ontwikkelingen:

  • Het stimuleren van zuiniger watergebruik: in de loop van de 20e eeuw namen de bevolking en welvaart toe en werden alle huishoudens aangesloten op het drinkwaternet. Het drinkwaterverbruik nam toe tot ca 1220 Mm3/jaar (miljoenen m3) in 1990 (Baggelaar en Geudens, 2008) en leek nog verder te gaan stijgen. Ondanks de nog opgetreden bevolkingsgroei is vanaf 1990 echter een lichte daling opgetreden tot ca 1140 Mm3/jaar. Deels kwam dit door het verzadigd raken van de huishoudens met waterverbruikende voorzieningen (wasmachines, douches), maar in belangrijke mate ook met toenemende technische waterbesparing door de introductie en stimulering van o.a. spoelonderbrekers in toiletten, en water-zuiniger (af)wasmachines en douchekoppen. Deze ontwikkeling is mede mogelijk gemaakt door voorlichtingscampagnes en introductieprogramma’s, waaraan de waterleidingbedrijven een bijdrage hebben geleverd.
  • Het zoeken naar alternatieven voor grondwaterwinning (zoals oppervlaktewaterwinning en infiltratie van voorgezuiverd oppervlaktewater) en naar optimalisering van de verdeling van onttrekkingen in het hydrologisch systeem (zoals de reallocatie van grondwaterwinningen vanuit het Gooi naar Flevoland);
  • Het voeren van een constante lobby voor betere bescherming van de kwaliteit van grond – en oppervlaktewater en het aangaan van samenwerking met o.a. boeren om de uit- en afspoeling van mest en bestrijdingsmiddelen te beperken;
  • Het uitvoeren van ecologisch beheer van waterwingebieden: de waterleidingbedrijven beheren zo’n 23.000 ha natuurgebied en daarvan heeft zo’n 62% een Natura2000-beschermingsstatus gekregen  (Van der Zee et al., 2016)

Winst door samenwerking

Voor de drinkwaterbedrijven is er sprake van “winst” als:

  • Het terreinbeheer duurzaam is en een inrichting heeft, waardoor de bron beschermd wordt. Dit vraagt in de  ideale situatie om grote aaneengesloten gebieden met een milieuvriendelijk beheer en landgebruik;
  • Het aantal actoren in een grondwaterbeschermingsgebied (sterk) verminderd kan worden waardoor afstemming en ontwikkeling van het gebied eenvoudiger wordt;
  • Er de zekerheid is dat de drinkwaterbedrijven de winlocatie en het leidingnet langdurig kunnen gebruiken;
  • Bovendien kan er sprake zijn van een “win” als:
    • Samenwerking bijdraagt aan imago en maatschappelijk draagvlak;
    • Samenwerking leidt tot efficiënte inzet van middelen (meer bereiken met zelfde budget of met minder budget hetzelfde bereiken)
    • Het gezamenlijk belang bij de samenwerking leidt tot een effectieve belangenbehartiging.

Wintechnieken

Een overzicht van de verschillende wintechnieken die in Nederland gebruikt worden om drinkwater te produceren.

ASR

Grondwaterwinning in combinatie met tijdelijke opslag.

ASR

Diepe grondwaterwinning

Bij diepe grondwaterwinning wordt grondwater gewonnen uit het tweede of een dieper watervoerend pakket, dat is afgesloten door een scheidende laag.

Diepe grondwaterwinning

Grootschalige oppervlaktewaterwinning

Tot de grote oppervlaktewateren rekent men de rivieren Maas en Rijn en hun zijtakken.

Grootschalige oppervlaktewaterwinning

horizontale bron

Horizontale grondwaterwinning is een nieuwe wintechniek.

horizontale bron

Infiltratie in duinen

Aan de kust is het grondwater te brak voor de productie van drinkwater. In de duinen wordt daarom zoet oppervlaktewater uit de grote rivieren geïnfiltreerd.

Infiltratie in duinen

Ondiepe grondwaterwinning

Bij ondiepe grondwaterwinning wordt het grondwater gewonnen uit het eerste, meest ondiepe watervoerende pakket.

Ondiepe grondwaterwinning

Winning uit kleinschalig oppervlaktewater

Tot de kleine oppervlaktewateren rekent men beken en kleine rivieren zoals de Dommel en de Overijsselse Vecht, boezemwateren en polderwateren

Winning uit kleinschalig oppervlaktewater

Literatuur

  • F. van der Zee et al., 2016: Waterwinning en Natuur. De betekenis van de waterwinsector voor de natuur in Nederland. Alterra, Wageningen
  • Baggelaar en Geudens, 2008
  • www.vewin.nl
  • www.kraanwater.nu: overzicht drinkwater van de middeleeuwen tot en met nu.