Waterwinning duurzaam combineren

Laatste nieuws

Laatste nieuws

06 jun, 15:16 •

Lancering webpagina “Waterwinst, waterwinning duurzaam combineren” op BTO-dag

03 mrt, 15:49 •

Webpagina klaar voor BTO-bijeenkomst 10-3-2016

Stedelijk gebied

Zo’n 15% van Nederland is bebouwd gebied: dorpen en steden, bedrijventerreinen en een dicht (spoor)wegennet: veel mensen, veel activiteiten en veel verhard oppervlak.

Stad en water

In het stedelijk gebied is er veel behoefte aan water: drinkwater voor alle inwoners en bedrijven, koelwater voor industrie, voldoende water in grachten, vijvers, zwemplassen, beken en rivieren, voldoende hoge grondwaterstanden voor houten funderingen en om verzakkingen van gebouwen en kunstwerken te voorkomen, voldoende water voor de begroeïng in parken en groenstroken en meer. Het stedelijk gebied kan ook last hebben van water: piekhoogwaters in beken en rivieren kunnen leiden tot overstroming of grondwateroverlast in kelders, bij hevige neerslag kan het rioolstelsel al het water niet op tijd afvoeren en ontstaan overstromingen. Het stedelijk gebied heeft zelf ook invloed op de waterkwantiteit: door ontwatering en afwatering uit laaggelegen woonwijken, door grondwateronttrekkingen,  doordat het regenwater niet inzijgt maar via riolen wordt afgevoerd, ondergrondse bebouwing als barièrre voor grondwaterstroming . En het stedelijk gebied heeft invloed op de grond- en oppervlaktewaterkwaliteit: door uitspoeling van vervuiling in heden en verleden, door gebruik van bestrijdingsmiddelen in tuinen, bermen, parken en sportvelden, door lekkende riolen, riooloverstorten, koelwaterlozingen, afspoeling van vervuiling vanaf het wegennet en dakgoten, ondergrondse energieopslag en meer. Clipboard01

Veel drinkwaterproductiestations bevinden zich in of nabij stedelijk gebied. Daar is de drinkwatervraag immers groot. Maar daar zijn ook de risico’s van vervuiling groot en niet altijd bekend. En er moet rekening worden gehouden met al die andere functies. Een bestaande winning kan bijvoorbeeld niet zomaar gestaakt worden vanwege slechte waterkwaliteit als daardoor kelders onder water lopen. Voor de waterwinning maakt het veel uit of het gewonnen water in de stad geïnfiltreerd is of dat onder een dikke kleilaag gewonnen wordt en het water uit de wijde omgeving afkomstig is. We zien verschillende functiecombinaties. Soms is de beschermingszone rond de winning ingericht als park, zoals Stadspark Deventer, Engelse Werk in Zwolle en Waterpark Zeist. Soms zijn er schermwinningen om vervuiling af te vangen (Den Bosch). Sommige winningen zijn beschermd door een grote kweldruk en dikke kleilagen (Veenendaal). In Eindhoven is grondwaterwinning van belang om wateroverlast te voorkomen en wordt samen met de gemeente gewerkt aan sanering en preventie van vervuilingen.

Belangen

Doordat steeds meer mensen in steden gaan wonen, komen er ook steeds hogere eisen aan hun leefomgeving; inrichting, bereikbaarheid, recreatiemogelijkheden, natuur etc. Vooral groen en recreactiemogelijkheden dicht bij huis geven meerwaarde aan een stadsdeel. Het wordt daardoor ook aantrekkelijker als vestigingsplaats voor bedrijven. Bijkomende voordelen van minder verharding in stedelijk gebied zijn minder last van piekbuien, minder belasting van het rioolsysteem en minder opwarming van het stedelijke klimaat in warme perioden (bron TNO, 2012).

In stedelijk gebied wordt steeds meer beslag gelegd op de ondergrond. Dit ruimtegebruik heeft te maken met o.a. ondergrondse infrastructuur zoals kelders, tunnels, parkeergarages, kabels en leidingen, maar ook verontreinigingen, boomwortels en archeologische waarden nemen ruimte in de bodem in. Tegenwoordig komen daar nieuwe vormen bij zoals energieopslag, ondergrondse distributiecentra, wegen en spoorwegen. Bedrijven zijn een belangrijke economische pijler in steden. Voor het stedelijk gebied is het van belang om zo flexibel mogelijk om te kunnen gaan met al deze belanghebbenden.

Vitens%20090a[1]

Stadspark Deventer (bron: Vitens)

Het stedelijk gebied kampt vaak met wateroverlast tijdens piekbuien en soms met vervelende gevolgen van watertekort in droge zomers. Bij lagere grondwaterstanden kunnen verzakkingen van gebouwen of infrastructurele werken optreden, houten palen gaan rotten of vijvers droogvallen. Hogere grondwaterstanden veroorzaken grondwateroverlast (water in kruipruimtes, moerassige parken of onderlopen sportvelden). De gemeenten en het Waterschap hebben de waterhuishouding zodanig ingericht dat dit zoveel mogelijk voorkomen wordt. Winningen zijn doorgaans al langdurig aanwezig en bij de bouw van huizen, aanleg van drainge etc.. wordt er vaak geen rekening mee gehouden dat de winning ooit weer gestaakt kan worden. Indien dit toch gebeurt, dan blijkt dat de huidige waterhuishouding ineens niet meer voldoet en de gemeente gedwongen wordt om te zorgen dat de winning intact blijft. Een goede afstemming is dus van belang.

Winst door samenwerking

Er is een veelheid aan functies en knelpunten die om goede afstemming vragen. Enkele mogelijkheden zijn:

  • Wateroverlast bestrijden door water te winnen;
  • Vanuit gezamenlijk belang werken aan sanering en preventuie van verontreiniging;
  • Waterwinning combineren met natuur- en recreactieterreinen voor stadsbewoners: binnen de stad gaat het vaak om parken; even buiten de stad zou waterwinning gecombineerd kunnen met een milieuvriendelijk gebruikt en aantrekkelijk landschap met veel natuur, recreatieterrein en kleinschalige landbouw (zie onder recreatie)

Literatuur

TNO, 2012. De stedelijke hitte-eilanden van Nederland in kaart gebracht met satellietbeelden. TNO-060-UT-2012-01117