Hergebruik van effluent RWZI in de landbouw om gewasschade in droge perioden  te voorkomen

Gebied

De Hoge Zandgronden van Twente (oost-Nederland) zijn gevoelig voor droogte en watertekort. Deze gevoeligheid hangt samen met de beperkte mogelijkheden voor de aanvoer van oppervlaktewater en de intensieve ontwatering van de landbouwgronden. Tegelijkertijd kent Twente een hoge watervraag voor drinkwaterproductie, het verbouwen van gewassen en het behoud en ontwikkeling van natuur. In deze watervraag kan thans niet goed worden voorzien, doordat het tijdsvenster waarbinnen de vraag naar water hoog is niet altijd samenvalt met het tijdsvenster waarbinnen het wateraanbod hoog is. Dit manifesteert zich o.a. in verdroging van natuur, droogteschade aan gewassen en een moeizame zoektocht naar extra wincapaciteit ten behoeve van drinkwaterproductie. Mogelijk biedt de benutting van lokale waterbronnen, zoals gezuiverd afvalwater van de RWZI’s (bijvoorbeld via subirrigatie) een oplossing voor de gebrekkige zoetwatervoorziening van Twente.

Locatie landbouwpercelen naast de RWZI (bron: google)

Lozingspunt van RWZI leiding op de beek (bron: Bas Worm)

 Wensen

Landbouw: toename gewasopbrengsten door afname verdroging

Nederland kent een lange traditie van ontwatering van landbouwgronden door middel van stelsels van sloten en later ook drains. Deze drainagemethoden zijn effectief, maar ze ontberen de mogelijkheid om te anticiperen op dreigende watertekorten. Om deze anticipatie mogelijk te maken zijn recentelijk regelbare drainage systemen ontwikkeld en uitvoerig in de praktijk getest. Thans gaat deze techniek met de toepassing als subirrigatiesysteem een nieuwe fase in: behalve slimme drainage, wordt ook slimme irrigatie mogelijk.  Op deze wijze kan de gewasopbrengst mogelijk geoptimaliseerd worden en wordt droogteschade aan omliggende natuur tot een minimum beperkt

Ingezette maatregelen

Door het Waterschap Vechtstromen wordt onderzocht of het effluent van de RWZI te Haaksbergen benut kan worden voor de subirrigatie van een nabijgelegen maisakker. Hiertoe wordt een deel van het effluent via een leiding naar de maisakker omgeleid, en via een peilgestuurd drainagesysteem in de bodem geïnfiltreerd. Door de extra grondwateraanvulling wordt voorkomen dat de grondwaterstand in de maisakker onder invloed van drainage en gewasverdamping wegzakt. Hierdoor wordt het vochtleverend vermogen van de bodem verbeterd en kan droogteschade aan gewassen mogelijk voorkomen worden. Peilgestuurde drainagesystemen zijn hier mogelijk voor geschikt, omdat ze in potentie een groot infiltratieoppervlak bieden, en de aanvoer van water met vlottersystemen afgestemd kan worden op de actuele watervraag van het gewas. Bijkomend voordeel is dat het systeem in tijden met hevige neerslag ook ingezet kan worden om het perceel te ontwateren en natschade te voorkomen. Deze maatregel valt onder de noemer KAD, klimaat adaptieve drainage.

Weergave sub-irrigatiesysteem (bron: KWR)

Opbrengsten

Monitoren aan waterkwaliteit (bron: Bas Worm)

Sub-irrigatie van RWZI-effluent biedt mogelijk een deeloplossing voor het tekort aan irrigatiewater op de Hoge Zandgronden van Nederland. Door peilgestuurde drainagesystemen hierop aan te passen, ligt een combinatie van slimme drainage én slimme irrigatie in het verschiet. Het onderzoek wordt momenteel uitgevoerd en betreft zowel de meerwaarde voor gewasproductie, als de ophoping en uitspoeling van in het RWZI-water opgeloste geneesmiddelen naar de bodem.

Bij Bavaria loopt een vergelijkbare pilot in 2015. Hier wordt het industriewater dat beschikbaar komt bij het maken van het bier gebruikt voor subirrigatie van omliggende landbouwpercelen.

Meer informatie

• Het project is opgestart in het kader van het project Landbouw op Peil en heeft financiering ontvangen van ZON.
• Dit project is toegevoegd in 2015.

Literatuur

• KWR Water, 2015. Kansen voor ondergrondse waterberging in Nederland, BTO-rapport 2015.007
• Maatregelenboek ‘optimalisatie bodem en water’: overzicht van geteste maatregelen binnen de landbouw op peil en wanneer deze werken 
• www.boerbierwater.nl
• www.landbouwoppeil.nl
• www.knowh2o.nl/projecten/klimaatadaptieve-drainage-kad-en-sub-irrigatie-met-rwzi-effluent