Samenvoegen natuurgebied met waterwingebied, herverdeling putten en spoelwater gebruiken om gebied te vernatten

Gebied

Grenzend aan natuurgebied ’t Broek in de Betuwe ligt het waterwingebied Kolff van Vitens. Na de ruilverkaveling in de jaren zestig en zeventig zorgden bredere watergangen en enkele grote gemalen voor een goede ontwatering, zodat de boeren het land intensief konden gebruiken. Dit had ingrijpende gevolgen voor de natuur in dit gebied. Natte graslanden werden droog en veel karakteristieke plantensoorten verdwenen. Vogels lieten het gebied links liggen door een afname van broedmogelijkheden en voedsel. Ook het landschap veranderde. Knotbomen, eendenkooien, bosjes, grienden en bomenrijen verdwenen en werden slechts gedeeltelijk vervangen.  Bij de ruilverkaveling is ’t Broek gespaard gebleven en tot natuurgebied verklaard.

Wensen

Natuur: vernatten van het grond- en oppervlaktewatersysteem zodat beter voldaan wordt aan de wensen van grienden en schraalgraslanden

In een natuurgebied als ’t Broek worden andere eisen gesteld aan waterbeheer dan in de omliggende polders waar boeren het land bewerken. In de natuurlijke situatie staat ’s zomers het water laag, omdat het dan minder regent en er door de zonnewarmte water verdampt. In de winter is de situatie omgekeerd, er valt dan meer neerslag en de verdamping is juist minder. Plantensoorten zijn daar op ingesteld. Waterschappen willen juist het omgekeerde, bijvoorbeeld voor boeren die hun land willen bewerken. Boeren willen ‘s zomers voldoende water voor de akkers om gewassen te kunnen laten groeien. ‘s Winters in de natste periode van het jaar wensen boeren juist een lager waterpeil, zodat ze vroeg in de lente in niet te natte akkers kunnen werken.

Waterwinning: renovatie en beter inpasbaar in omgeving voor de toekomst

Op winstation Kolff wordt 3 tot 5 Mm3/jaar door een freatische winning gewonnen. De winning heeft daardoor een verdrogende werking op het grondwatersysteem. In 2011 moest de winning gerenoveerd worden. Om het verdrogende effect van de winning op het watersysteem bij ‘t Broek te verminderen is de winning bij de renovatie anders vormgegeven.

Kenmerkende natuur voor ‘t Broek (bron: Vitens)

Ingezette maatregelen

• Samenvoegen van de gronden van het natuurgebied en het waterwingebied. Hierdoor komt een groter gebied beschikbaar voor het plaatsen van putten en kunnen deze op grotere onderlinge afstand geplaatst  worden waardoor de effecten op het grondwatersysteem geringer worden.
• Aanvoer van restwater. Het restwater komt ten goede aan het natuurgebied ’t Broek. Het water stroomt door het natuurgebied naar een kooirelict even verderop. Daarna stroomt het verder het gebied door. Een deel van het water wordt opgespaard in de oude kooiplas als een reserve voor momenten dat er te weinig water in het natuurgebied aanwezig is (droge perioden in het jaar).
• Met het aanvullende water van Vitens creëert Staatsbosbeheer met behulp van stuwen, sluisjes en de poldermolen Waardenburg de ideale omstandigheden voor de natuur in ’t Broek. Door te spelen met het waterpeil probeert Staatsbosbeheer het zo aantrekkelijk mogelijk te maken voor deze bijzondere plantensoorten.
• Verschralen van de grond. Er wordt op de hooilanden niet bemest en hooien gebeurt twee keer per jaar. Hierdoor worden voedingsstoffen afgevoerd en ontstaat er schrale grond. Het beheer van de hooilanden gaat in samenwerking met boeren uit de omgeving. Hun koeien zijn gek op het kruidenrijke hooi uit dit gebied.
• Opzetten peil rondom de winputten. Door het hogere waterpeil vloeit water altijd van het waterwingebied af en niet er naartoe. Een simpele oplossing om waterbedreigingen van buiten op afstand te houden. In de directe omgeving zijn namelijk landbouwvelden (risico op uitspoeling van mest) en snelwegen (calamiteiten met bv. een gekantelde vrachtwagen) aanwezig.

Het oogsten van wilgenhout brengt inkomsten voor Staatsbosbeheer (bron: Vitens)

Opbrengsten

Door samenvoegen van het wingebied en het natuurgebied zijn de omstandigheden voor beide partijen verbeterd. De winning heeft een geringer verdrogend effect op de omgeving en is iets beter beschermd tegen beïnvloedingen van buitenaf. De waterhuishouding in het natuurgebied is beter geschikt gemaakt voor grienden en schraalgraslanden, enerzijds door een afname van het effect van de winning maar ook in belangrijke mate door extra wateraanvoer naar het gebied en gerichte plaatsing van stuwtjes e.d. Het gebied dat dichtbij de snelwegen en de Betuwelijn ligt, is nu betrekkelijk rustig en prettig voor dieren. Buiten enkele wandelaars komt er niet veel bezoek.

Meer informatie

Anne Immers, Vitens www.vitens.nl

Dit project is toegevoegd in 2015.

Literatuur

• Gebiedsdossier Gelderland, winning Kolff, BC7201-101/R0011/902793/MJANS/Nijm, 2014, Aequator groen en ruimte en Royal HaskoningDHV
• Waterwandeling Kolff en ‘t Broek, Vitens