Mitigatie van effecten van winning door infiltratie van beekwater middels plassen

Gebied

De drinkwaterwinningen te Epe en Schalterberg liggen op de oostflank van de Veluwe. De grondwaterstand ligt hier enkele meters onder maaiveld. Lager op de flank liggen natuurgebieden met natte heide en kwelgevoede graslanden, broekbossen en  beken en sprengen, die deel uitmaken van Natura 2000 Veluwe, het Gelders Natuur Netwerk (GNN) en/of aangewezen zijn als HEN-/SED-beken. Deze gebieden zijn erg gevoelig voor wegzakkende grondwaterstanden en veranderingen van de kwelflux.

Infiltratieven Schalterberg (links) en Epe (rechts), bron: Vitens

Wensen

Natuur: herstel van grondwaterstanden, beekafvoeren en/of de kwelflux door vermindering van de effecten van landbouwontwatering en/of grondwaterwinning

In het begin van de 20e eeuw was het Wisselse Veen een van de laatste schatkamers van de Nederlandse wilde flora. Er groeiden planten als parnassia, vetblad, klokjesgentiaan en diverse orchideeënsoorten. Door ontginning en ontwatering ging veel van deze flora verloren. In 1993 is begonnen met een natuurherstelproject waarbij diverse maatregelen getroffen zijn om de kwelflux te herstellen. En met succes. Er ontwikkelen zich nu weer veentjes, moerasjes en schone, kronkelende stroompjes met plantensoorten als zonnedauw, moeraswolfsklauw, blauwe zegge en Spaanse ruiter.

De beken en sprengen op de flank van de stuwwal stonden sterk onder druk. Sinds de jaren 80 en 90 is hard gewerkt aan het behoud en herstel van deze cultuurhistorisch waardevolle beken en sprengen. Mede hierdoor zijn de beekafvoeren sterk verbeterd.

Drinkwaterwinning: winning vergroten en behouden voor de lange termijn

De drinkwaterwinning Epe voorziet Epe, Hattem en Wapenveld en omstreken van drinkwater. Het is een freatische winning met een onttrekkingsvergunning voor 6 miljoen m3/jaar. De winning heeft een verlagend effect op de grondwaterstand, wat nabij het Wisselse Veen enige invloed heeft op de kwelflux.

De drinkwaterwinning Schalterberg voorziet een deel van Apeldoorn en omstreken van drinkwater. Ook dit is een freatische winning, de onttrekkingsvergunning is 4,5 miljoen m3/jaar.

Beide winlocaties zijn voor Vitens van strategisch belang. Door het ontbreken van een beschermende laag zijn beide winningen gevoelig voor verontreinigingen vanaf het maaiveld. Omdat het intrekgebied van de winningen vrijwel geheel in het natuurgebied Veluwe ligt, is het risico hierop klein. De grondwaterkwaliteit is zo goed dat een eenvoudige zandfilterzuivering volstaat.

Ingezette maatregelen

• Infiltratie van water bij Epe. Het oude infiltratieproject dat in 1998 gestart is voor 2,2 miljoen m3/jaar is uitgebreid. Vanaf eind 2015 wordt overtollig water ingenomen vanuit de Klaarbeek en de Grift. Dit water is systeemeigen water afkomstig van de Veluwe. Het water wordt getransporteerd naar de infiltratievijvers. Het streven is om uiteindelijk de gehele winhoeveelheid van de winning te compenseren zodat de netto-onttrekking daalt naar 0 m3/jaar. De nieuwe vijvers zijn landschappelijk mooi ingepast en waardevolle en karakteristieke bomen zijn behouden.
• Infiltratie van water bij Schalterberg. In 2014 is het infiltratieproject bij Schalterberg in gebruik genomen voor een infiltratie van 2 miljoen m3/jaar. Hiermee wordt het effect van de drinkwaterwinning gehalveerd. Er wordt water ingenomen vanuit het eerste pand van het Apeldoorns Kanaal. Het water wordt vervolgens getransporteerd naar de infiltratievennen die ingericht zijn op het terrein van Natuurmonumenten.

Luchtfoto innamepunt Vossenbroek (onderdeel van infiltratieproject Epe), bron Vitens

Opbrengsten

Compensatie van de grondwaterstandsdaling en afname van de kwelflux bij hoogwaardige natuur in het Wisselse Veen en de beken en sprengen op de oostelijke stuwwalflank van de Veluwe.

Luchtfoto infiltratieven Schalterberg, bron: Vitens

Infiltreren van systeemeigen water van de Veluwe, waardoor de verwachting is dat de grondwaterkwaliteit hierdoor niet nadelig beïnvloed zal worden. Dit wordt de komende jaren gemonitord.

Het concept biedt goede mogelijkheden om water te winnen uit freatische aquifers zonder nadelige effecten te hebben op nabij gelegen hoge natuurwaarden. Wel is een voldoende dikke onverzadigde zone nodig en beschikbaarheid van water met voldoende kwaliteit (systeemeigen water). Gedacht kan worden aan andere stuwwalgebieden of het heuvelland (afhankelijk van de geologie).

Meer informatie

Jolijn van Engelenburg – Vitens

Dit project is geupdate in 2017.

Literatuur:

• Samenvatting MER Epe
• www.landgoedtongeren.nl
• www.glk.nl