Stimuleringsproject in Brabant om het grond- en oppervlaktewater schoon te houden

Partners

Initiatiefnemers van het Schoon Water programma (gestart in 2001) zijn Provincie Noord-Brabant, drinkwaterbedrijf Brabant Water, ZLTO, stichting Duinboeren en de Brabantse waterschappen.  Doel van het programma ‘Schoon Water’ is om de emissie te verminderen van gewasbeschermingsmiddelen die het water schaden. Met behoud van een optimale productie, schone straten, stoepen en parkeerterreinen en goede sportvelden. Grond- en oppervlaktewater zijn bron voor drinkwater in Nederland. Het is belangrijk om deze bronnen schoon te houden, nu en in de toekomst. Oppervlaktewater is daarnaast de leefomgeving van allerlei planten en dieren.

De essentie van de Schoon Water aanpak is dat alle gebruikers van bestrijdingsmiddelen bij het probleem (het risico van uitspoeling van bestrijdingsmiddelen naar grond- en oppervlaktewater) worden betrokken. Het project richt zich daarom op alle relevante doelgroepen, te weten landbouw, gemeenten, niet-agrarische bedrijven en bewoners.

Uitdagingen

Landbouw: Ontwikkeling van nieuwe technieken om milieubelasting te verlagen

Om dit te bereiken is vooral gefocust op innovatie, middelenkeuze, nieuwe spuittechnieken, mechanische onkruidbestrijding en toepassing van waarschuwingssystemen. Middelenkaarten en techniekkaarten zijn opgezet om de landbouwer meer inzicht te geven in wat het effect is van diverse bestrijdingsmiddelen en het gebruik. Diverse nieuwe technieken zijn getest en de voor- en nadelen hiervan zijn beschreven. Menigmaal bleek trouwens dat naast een lagere milieubelasting ook lagere kosten voor de landbouw gegenereerd kunnen worden.

Voorbeeld van middelenkaart voor aardappel

Gemeenten: chemievrij beheer, ook van sportvelden en ander groen

Chemievrij beheer op verhardingen en in het openbaar groen is nu de standaard voor de Schoon-Water gemeenten in Brabant. Een nieuwe uitdaging in het chemievrij beheer van de openbare ruimte vormt het beheer van sportvelden. In de gemeenten Bladel en Haaren worden de sportvelden al jaren chemievrij beheerd. Andere Schoon Water gemeenten worden begeleid in de overstap naar chemievrij beheer van de sportvelden en zijn in de vorm van pilots bezig om ervaring op te doen met chemievrij beheer. Ook het chemievrij beheer van golfbanen wordt bij een viertal Brabantse golfbanen vorm gegeven.

Bedrijven: chemievrij terreinbeheer

Ingezet wordt vooral op het informeren over duurzaam tereinbeheer, chemie-vrij onderhoud en tips voor onkruidbestrijding.

Bewoners: chemievrij beheer tuinen

Ook voor bewoners wordt ingezet op bewust maken en informeren. Denk hierbij aan tips over bemesting en bestrijding in de moestuin, onkruidbestrijding en omgaan met plaaginsecten. Bovendien worden gastlessen op basisscholen en middelbare scholen gegeven over Schoon Water.

Ingezette maatregelen

Naast technologische oplossingen is het belangrijk om de nut en noodzaak duidelijk te maken en een platform te creëren om hiertoe te komen. Belangrijk is daarom:

• In samenwerking met de landbouw ontwikkelen van praktische maatregelen die die de waterkwaliteit (in het stroomgebied) bevorderen.
• Samenwerken door waterpartners en landbouw; een gedeelde boodschap is sterker dan die van een enkele partij
• Ondernemerschap en innovatie zijn belangrijk voor de agrarische sector en zijn een goede drager voor Schoon Water maatregelen.
• Deelnemers inzicht geven in eigen prestaties. Bij Schoon Water wordt gebruik gemaakt van milieubelastingspunten.
• Naast het ontwikkelen van een gedeeld beeld van de problematiek (uitspoeling bestrijdingsmiddelen) is het bieden of samen ontwikkelen van alternatieve oplossingen noodzakelijk. Deskundig advies is hierbij onmisbaar.
• Wij-gevoel genereren, iedereen staat aan de lat, streven Gemeente “groen” en “mindswitch”, bewustwording van kansen en ook verantwoordelijkheden (voor boeren maar bijvoorbeeld ook bewoners).

Opbrengsten

Deelnemers hebben de milieubelasting van het grond- en oppervlaktewater over de jaren sterk laten dalen, en het deelnemend areaal is sterk gestegen (zie figuur hieronder). Schoner water kan!

In Brabant doen in totaal 750 telers en loonwerkers mee. Zij nemen op 40.000 ha Schoon Water maatregelen, dat is 25% van het Brabantse landbouwareaal. In de 11 grondwaterbeschermingsgebieden is dat zelfs 85% van het landbouwareaal. In de grondwaterbeschermingsgebieden nemen 17 gemeenten, 11 bedrijven en 20.000 bewoners deel.

Potentie

• In het programma is veel praktisch toepasbare kennis ontwikkeld over hoe de milieubelasting van het grond- en oppervlaktewater kan worden teruggedrongen. Zowel in de landbouw als in het stedelijk gebied. Deze kennis is vaak ook toepasbaar in andere delen van Nederland.
• Schoon water en duurzame gewasbescherming gaat over de langere termijn. Het is belangrijk dat (landbouw)partijen die in het gebied actief zijn zich ook in de tijd verbonden voelen met de regio, bijvoorbeeld, een boer die een stuk land voor een jaar huurt zal minder genegen zijn hierin te investeren.

Aandachtspunt

• Het Schoon Water programma draait sinds 2001. Dat is een lange periode. Aandachtpunt is het behoud van alertheid en enthousiasme bij alle betrokken partners en bij de deelnemers

Het Schoon Water programma wordt uitgevoerd door CLM en Delphi, in opdracht van en in samenwerking met de Schoon Water partners. Inmiddels is Schoon-Water ook in de provincie Zeeland gestart.

Meer informatie

Brabant Water, Sandra Verheijden

Dit project is toegevoegd in 2015.

Literatuur:

• www.schoon-water.nl (met een impressie van het project en rapportages over de resultaten voor de verschillende doelgroepen)
• Van Lienen, F & M. Schuerhoff (2015) Duurzaam gebruik van natuurlijk kapitaal voor Schoon Water in Brabant; van succesvolle pilot naar verankering in de bedrijfspraktijk, PBL notitie, Den Haag: Planbureau voor de leefomgeving.